“Drew­niana morda”, “dupa z torby”, “bzy­kanko na mie­ście”, “kurze gniazdo”, “lata­jący jeleń”, “pod­szczy­py­wa­nie poślad­ków”? Tylko Fran­cuzi mogli wymy­ślić takie sfor­mu­ło­wa­nia. Co oznaczają?

Ucząc się języka obcego pozna­jemy poje­dyn­cze wyrazy, które stop­niowo łączą się ze sobą i two­rzą całe wyra­że­nia i zda­nia. Żeby zro­zu­mieć daną wypo­wiedź, roz­bie­ramy ją na czyn­niki pierw­sze, szu­ka­jąc słów, które już znamy i które pozwolą nam pojąć sens cało­ści. O ile jed­nak zna­jo­mość słów ouvrir (otwie­rać) i boîte (puszka) pomaga w zro­zu­mie­niu sfor­mu­ło­wa­nia ouvre-boîte (otwie­racz do puszek), o tyle nie­kiedy taki tok myśle­nia może nas spro­wa­dzić na języ­kowe manowce. Poznaj­cie sześć fran­cu­skich wyra­żeń, które w zna­cze­niu dosłow­nym brzmią zupeł­nie ina­czej niż to, co rze­czy­wi­ście okre­ślają.

GUEULE DE BOIS

– (f) kac

Dosłow­nie: “drew­niana morda”.
Cie­kawe, czy zwią­zane jest to z naszym odbi­ciem w lustrze po sza­lo­nej nocy zakra­pia­nej alko­ho­lem? Według spe­cja­li­stów od histo­rii języka, wyra­że­nie to suge­ruje, że po alko­holu nasza buzia wysu­szona jest na wiór.

CUL-DE-SAC

– (m) ślepa uliczka, ślepy zaułek

Dosłow­nie: “dupa z torby” lub “dupa torby”.
Pomimo tego, że ist­nieje dużo bar­dziej ele­ganc­kie wyra­że­nie une impasse, Fran­cuzi zdają się czę­ściej uży­wać cul-de-sac, który w tym kon­tek­ście pozba­wione jest wul­gar­no­ści. Cul-de-sac to meta­fora faktu, że przez ślepą uliczkę nie można się prze­do­stać tak samo jak przez dno torby. Tego sfor­mu­ło­wa­nia możemy uży­wać zarówno w zna­cze­niu dro­go­wym jak i emo­cjo­nal­nym. W języku fran­cu­skim znaj­dują się też inne okre­śle­nia wyko­rzy­stu­jące słowo cul, np. cul-de-boute­ille (dno butelki), cul-de-bus (reklama na tyle autu­busu) albo bar­dzo enig­ma­tyczne cul-de-lampe (deko­ra­cja łuku w archi­tek­tu­rze sakral­nej lub orna­ment ostat­niej strony w książce).

BAISE-EN-VILLE

– (m) męska torba na naj­po­trzeb­niej­sze rze­czy do spę­dze­nia nocy poza domem

Dosłow­nie: “bzy­kanko na mie­ście”.
To wyra­że­nie ide­al­nie pre­zen­tuje prze­zna­cze­nie okre­śla­nego przedmiotu. Skoro torba podróżna to sac de voy­age czemu nie nazwać małej torebki z przedmio­tami na jedną noc baise-en-ville? Ten typ torebki był przez lata zapo­mniany. Pow­ró­cił do gar­de­roby wraz z dzi­siej­szą modą na ciu­chy i akce­so­ria vin­tage. W 2015 roku nowa marka fran­cu­skiej galan­te­rii skó­rza­nej De Rigu­eur z suk­ce­sem prze­pro­wa­dziła akcję crowd­fo­un­din­gową, umoż­li­wia­jącą wpro­wa­dze­nie baise-en-ville (nazy­wa­nego BEV) nie tylko dla męż­czyzn.

NID DE POULE

– (m) dziura dro­gowa

Dosłow­nie: “kurze gniazdo”.
Fran­cuzi patrzą na świat w spo­sób bar­dzo obra­zowy. Czyżby fran­cu­skie kury kopały w dro­dze i robiły sobie tam gniazda? Sprawa pozo­staje do wyja­śnie­nia.

CERF-VOLANT

– (m) lata­wiec (zabawka)

Dosłow­nie: “lata­jący jeleń”.
Dla­czego według Fran­cu­zów jele­nie latają? Wszystko przez błąd orto­gra­ficzny! W starofran­cu­skim mówiło się o lata­jących wężach (serp-volante) ze względu na kształt ówcze­snych lataw­ców. Z cza­sem jed­nak słowo “wąż” ewo­lu­owało do ser­pent, a pisow­nia latawca została błęd­nie zbli­żona do jele­nia, który bądź co bądź w śre­dnio­wie­czu czę­sto przed­sta­wiany był ze skrzy­dłami.

PINCE-FESSES

– (m) ban­kiet, cock­tail party

Dosłow­nie: “pod­szczy­py­wa­nie poślad­ków”.
Nieg­dyś to sfor­mu­ło­wa­nie doty­czyło imprez tanecz­nych, na któ­rych rze­czy­wi­ście docho­dziło do fry­wol­nych zbli­żeń. Wspo­mi­na­jąc pince-fes­ses łatwo można sobie wyobra­zić napa­lo­nych panów bie­gną­cych za pisz­czą­cymi paniami na początku XX wieku. Dzi­siaj pince-fes­ses w iro­niczny spo­sób okre­śla ofi­cjalne przy­ję­cie, na któ­rym w mniej lub bar­dziej inte­re­su­ją­cym towa­rzy­stwie można napić się wina i poczę­stować Fer­rero Rocher.

Rodzimi użyt­kow­nicy języka poro­zu­mie­wają się w spo­sób natu­ralny, nie zwra­ca­jąc uwagi na ety­mo­lo­gię wyko­rzy­sty­wa­nych przez sie­bie słów. Nie­kiedy wcale nie zdają sobie sprawy z nie­zwy­kło­ści zna­cze­nia ich wypo­wie­dzi w uszach zacie­ka­wio­nych obco­kra­jow­ców, któ­rzy spo­glą­dają na język pod wzglę­dem jego budowy. Per­spek­tywa ucznia jest tym samym bar­dzo korzystna, ponie­waż daje moż­li­wo­ści pozna­nia nie tylko struk­tur lek­sy­kal­nych, ale też kul­tury i spo­sobu myśle­nia native’ów.